In de vleespluimveestal is het van essentieel belang dat het water van een hygiënisch onberispelijke kwaliteit is. In de praktijk blijkt keer op keer dat schoner drinkwater de prestaties van de dieren meetbaar verbetert en een positieve invloed heeft op de gezondheid van het pluimvee. Om dat te realiseren is het verminderen van biofilms essentieel.
Biofilm
In veehouderijen wordt veelal gebruikgemaakt van grondwater, dat naast organische en anorganische zwevende stoffen een deel van de van nature in de bodem voorkomende microflora bevat. Bovendien bevat grondwater verschillende algen, gisten, schimmels, bacteriën en andere micro-organismen. Ook kan het water via de drinknippels door de dieren worden besmet met schadelijke micro-organismen.
Micro-organismen hechten zich binnen een paar minuten aan het wateroppervlak. Microben scheiden producten uit in het extracellulaire gebied, wat de vorming van een driedimensionale structuur mogelijk maakt. Er komen micro-organismen vrij die zich op andere plaatsen vestigen. Dit proces herhaalt zich steeds opnieuw en zorgt voor de verdere verspreiding binnen de waterleiding (Afb. 1).
Risicofactor PVC-slang
In een vleespluimveestal moet het water via de waterleidingen vaak een hoogte van drie tot zes meter overbruggen tussen de centrale drinklijn bovenin de stal en die op de vloer. De hoogteverstelbaarheid voor tijdens de afmestperiode en wanneer er onderhoud wordt uitgevoerd, kan daarom alleen met flexibele leidingen worden gerealiseerd. Over de gehele watervoorziening zijn die flexibele delen goed voor zo'n drie tot vier procent van de totale lengte van alle leidingen.
Standaard wordt hiervoor gebruikgemaakt van slangen van polyvinylchloride (PVC) met een geplastificeerde binnenzijde, zoals bijvoorbeeld een tuinslang. Die keuze lijkt logisch, omdat alle delen van het systeem die water vervoeren, van de wateraansluiting tot aan de drinknippel, van dit materiaal zijn gemaakt. Maar niet al het PVC is hetzelfde. PVC-U (hard PVC), waar de verschillende andere onderdelen van zijn gemaakt, verschilt op het gebied van hygiëne aanzienlijk met PVC-P (zacht PVC), waar de flexibele slangen van zijn gemaakt.
PVC-slangen zijn populair, omdat ze bestand zijn tegen zuren, reinigingsmiddelen en verschillende soorten chemicaliën.
Microben tasten PVC-slangen aan
Met de tijd verbleken de slangen echter, worden ze harder en wordt de buitenzijde bros. Dat komt onder andere door uv-licht, schommelingen in de temperatuur, waterdruk en lucht-waterverhouding, maar ook door microben.
Kleurverschil is het eerste symptoom dat de slang beschadigd is. Er ontstaan kleine scheurtjes, waardoor microben nog dieper in het materiaal kunnen doordringen. De zichtbare gevolgen zijn daarvan zijn een minder stevige en bros oppervlak van de slang en afhankelijk van de gebruiksintensiteit zijn de slangen soms al na korte tijd onbruikbaar.
De redenen daarvoor liggen voor de hand: de slangen bevinden zich direct voor de drinklijn, permanent in een warme omgeving dicht bij de dieren. Dit bevordert de vorming van bacteriën in beide richtingen: ziektekiemen komen vanuit de dieren via de drinknippels in de leidingen terecht. Deze ziektekiemen kunnen zich snel, vlakbij de nippels vermenigvuldigen en vinden via de nippels eenvoudig de weg naar de dieren weer terug.
Het leidingenstelstel van een drinkwatersysteem in een standaard vleespluimveestal bestaat voor slechts ongeveer vier procent uit flexibele slangen. Desalniettemin heeft deze vier procent een enorme impact op de algemene hygiëne van het hele systeem.
PUR als alternatief
Een alternatief voor PVC is polyurethaan (PUR). Deze kunststof is bestand tegen weersinvloeden en heeft een hoge chemische bestendigheid. Ook zijn PUR-slangen zeer flexibel.
Overige voordelen:
- Gladde oppervlaktestructuur;
- Extreem hoge bestendigheid tegen microben;
- Eventuele schadelijke stoffen komen niet in het water terecht (bevestigd door certificering conform Verordening (EU) Nr. 10/2011).
Langetermijntest
PVC of PUR? Een vleespluimveebedrijf in Nedersaksen heeft zich over deze vraag gebogen. De aanleiding daarvoor was een onderhoudsbeurt aan het einde van de zomer in 2016, waarbij een deel van de PVC-slangen moest worden vervangen. De reden daarvoor was materiaalmoeheid. De veehouder vond dat de slangen veel te snel weer aan vervanging toe waren. Om die reden besloot hij PUR-spiraalslangen te laten installeren, zodat hij deze kon testen (Afb. 2).
Tweeënhalf jaar na installatie (februari 2019) werd op dag 14 van de mestperiode de slang bij de koppeling van de drukregelaar weggehaald. Er werd een stuk van de slang afgesneden om de binnenzijde nader te bekijken.
Het resultaat is te zien op afbeelding 3. De lichtgrijze kleur van de PVC-slang duidt op een aangetaste en veranderde oppervlaktestructuur. Aan de binnenzijde van de PUR-slang is slechts sprake van een nauwelijks waarneembare dunne biofilm.
Een kijkje door de microscoop (afb. 4) bevestigt de vermoedens. Op de PVC-slang zijn talloze hele kleine scheurtjes te zien. Een grondige reiniging en desinfectie is bij een dergelijke oppervlaktestructuur praktisch onmogelijk. De scheurtjes zijn een perfect beschermde leefomgeving voor de microben.
Bij de PUR-spiraalslang (afb. 5) is daarentegen geen sprake van structuurveranderingen van het oppervlak. Zelfs na een grondige verwijdering van de biofilmresten kunnen geen scheurtjes of andere veranderingen worden ontdekt. De PUR-spiraalslang is daarmee minder gevoelig voor de vorming van een biofilm.
Conclusie
Consequent uitgevoerde hygiëneprotocollen verbeteren op duidelijke wijze de waterkwaliteit. Omdat het vaak om ‘kleine oorzaak, groot gevolg’ gaat, is het raadzaam om de slangen te controleren. Schijnbaar onopvallende dingen kunnen een grote rol spelen.
Auteur:
Timo Rothstein, Big Dutchman