Om als pluimveehouder milieuvriendelijk en bronnenbesparend te werken moet kippenmest van leghennen en vleeskippen op een economisch en ecologisch verantwoorde wijze worden verwerkt. Deze mest kan worden omgezet tot een waardevolle organische meststof die kan worden hergebruikt, wat onder andere bijdraagt aan een duurzame circulaire economie. Daarnaast zijn minerale meststoffen nog nooit zo duur geweest als tegenwoordig en de verwachting is dat daar voorlopig ook geen verandering in komt.
Afval verwerken of grondstoffen winnen?
Pluimveehouderij: van kippenmest tot pellets
In april 2022 lag de prijs van NPK-meststof (stikstof, fosfor, kalium) volgens www.agrarheute.com tussen de 730 en 990 euro per ton. Uit economisch oogpunt wordt het gebruik van mest van veehouderijen dan ook steeds interessanter voor landbouwbedrijven. De landbouwer bespaart op de kosten voor meststoffen en tegelijkertijd wordt bijgedragen aan het milieu doordat de CO2-intensieve productie van minerale NPK-meststoffen wordt vermeden.
Voor de pluimveehouder betekent dit dat de mest, vooral wanneer het in de juiste vorm wordt aangeboden, winstgevend kan worden verkocht.
De verse pluimveemest kan niet het gehele jaar door rechtstreeks op de akker als gewasbemestingsmiddel worden gebruikt. Daarom moet er voldoende opslagcapaciteit zijn, die tevens moet voldoen aan allerlei voorwaarden, waaronder die van de mestverordening. Voor bedrijven met veel dieren of weinig land, vooral in regio's met intensieve veeteelt, gelden nog strengere vereisten.
De verse mest van de leghennen en vleeskippen kan onder andere worden hergebruikt in de biogasinstallatie. Het hoge stikstofgehalte en de noodzakelijke afvoer van de vloeibare restmest kunnen hierbij echter grote uitdagingen zijn. Vooral in regio's met veel veeteelt kan nogal eens sprake zijn van een mestoverschot en mest is sowieso geen transportwaardig product. Bovendien heeft niet elk pluimveebedrijf een biogasinstallaties in de directe omgeving.
De vraag is daarom: Zijn er lucratieve alternatieven om de waardevolle organische mest praktisch en effectief in te zetten?
Met het één tot twee keer per week ontmesten van de mestbanden is in de pluimveesector geen gebrek aan verse mest. Maar met een drogestofgehalte (DSG) van 25 tot 30% is deze mest nog lang niet geschikt voor de mestopslag. Ook kan de ammoniakuitstoot in de mestopslag te hoog worden en in het ergste geval kan het opwarmen van de mest leiden tot brand.
Een oplossing zou zijn de mest tot een DSG van 80 tot 85% te drogen. Inmiddels hebben de zogenoemde mestdroogtunnels (platendrogers of banddrogers) zich goed bewezen. Deze kunnen heel eenvoudig in de lengte en omvang worden aangepast, op basis van het aantal dieren en de hoeveelheid mest.
Mestdroogtunnels kunnen het beste al in een nieuw stalontwerp worden geïntegreerd. Om de mest zo energie-efficiënt mogelijk te drogen, wordt aanbevolen hiervoor de restwarmte uit de stallucht te gebruiken. Hiervoor is een goed ventilatieconcept nodig. Inmiddels zijn er meerdere goed werkende oplossingen beschikbaar. Zo kan de droogtunnel bijvoorbeeld over de lange zijde van de stal of in de nok van de stal boven de leg- of opfokvolières worden geïnstalleerd.
De warme afvoerlucht wordt middels ventilatoren met tot 4 m3 per uur en dier in de drukgang geblazen. Daar stroomt de warme lucht over de gehele lengte van alle verdiepingen van de tunnel, waarna de lucht er aan de andere kant weer uit komt. De geperforeerde mestbanden zorgen ervoor dat de warme lucht niet alleen over de mest wordt geblazen, maar er ook doorheen dringt. Zo wordt een duidelijk betere mestdroging gerealiseerd.
Het resultaat is een DSG van tot 85%. De droge kippenmest die zo ontstaat kan vervolgens eenvoudig worden bewaard in de mestopslag en veelzijdig worden ingezet. Daarnaast heeft de mest nu een hoge transportwaardigheid en kan deze voordelig naar regio's met veel landbouw en weinig veeteelt worden getransporteerd.
| Inhoudsstoffen (kg/t) | Gedroogde kippenmest 70% DS | Droge kippenmest 50 % DS | Verse kippenmest 25 % DS |
|---|---|---|---|
| Stikstof (totaal N) | 32,0 | 25,5 | 17,0 |
| Fosfaat (P₂O₅) | 27,7 | 20,1 | 11,4 |
| Kalium (K₂O) | 22,8 | 17,5 | 10,0 |
| Calcium (CaO) | 63 | 50,6 | 30,0 |
| Magnesium (MgO) | 20,6 | 7,9 | 5,7 |
Nog maar een paar jaar geleden kon het restmateriaal al winstgevend worden verwerkt. Op dit moment, en vooral met het oog op de toekomst, kunnen we zeggen dat we nog maar op de helft zijn.
Om de vermarkting van de droge mest te optimaliseren wordt aangeraden van de gedroogde mest mestkorrels te maken (pelletiseren); pas dan kan men echt van een succesvolle verwerking spreken.
Het pelletiseren reduceert het volume van de losse massa namelijk met zo'n twee derde. Daarom zijn gepelletiseerde mestkorrels ook veel makkelijker op te slaan en te transporteren dan niet-gepelletiseerde gedroogde mest.
Het pelletiseren reduceert het volume van de losse massa namelijk met zo'n twee derde. Daarom zijn gepelletiseerde mestkorrels ook veel makkelijker op te slaan en te transporteren dan niet-gepelletiseerde gedroogde mest.
Het is dan ook geen toeval dat mestkorrels erg populair zijn in de land- en tuinbouw, maar ook bij particuliere klanten met een eigen tuin. Vooral gehygiëniseerde bemestingsproducten zijn in trek.
Naast zeer grote, meer commerciële installaties voor het pelletiseren van droge kippenmest (500.000 leghennen en meer), zijn er ook kleinere installaties verkrijgbaar. Deze zijn geschikt voor tot 200.000 leghennen of 240.000 vleeskippen per jaar.
Als de afzonderlijke modulen goed op elkaar zijn afgestemd, is zelfs geen mestopslag meer nodig. De geproduceerde mestkorrels kunnen eenvoudig in zogenaamde BigBags worden verpakt en opgeslagen.
De verwachting is dat de vraag naar deze compleetmeststof in de toekomst nog verder toe zal nemen. En een hogere vraag leidt ook tot een hogere prijs: 110 euro of meer per ton kippenmestkorrels is geen zeldzaamheid, helemaal niet als het om gehygiëniseerde pellets van gedroogde kippenmest gaat. Hiermee kan de afschrijvingstermijn van de investering enorm worden verkort.
| Aantal leghennen | 50000 | 100000 | 120000 | 150000 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Mest per dier per dag | kg | 0,165 | 0,165 | 0,165 | 0,165 |
| Verse mest per jaar, 30% DS | t | 2309 | 4617 | 5541 | 6926 |
| Droge mest/pellets per jaar, 85% DS | t | 815 | 1630 | 1956 | 2444 |
| Inkomsten per ton pellets (110 €/t) | € | 89628 | 179257 | 215109 | 268886 |
Rekenvoorbeeld: Voor de investering voor de droog- en pelletiseringsinstallatie moet (afhankelijk van de aanbieder) worden gerekend op zo'n 430.000 euro. Hierbovenop komen nog de jaarlijkse kosten voor arbeid, energie, onderhoud etc. van zo'n 200.000 euro. Als rekening wordt gehouden met inkomsten van 110 euro per ton pellets en een lineaire afschrijving over zeven jaar met een rente van 2%, dan is de winst bij een aantal dieren van 150.000 leghennen ca. 69.000 euro per jaar, wat neerkomt op een ROI van 6,2 jaar.
| Aantal leghennen | 150000 | |
|---|---|---|
| Investeringskosten | € | 430000 |
| Jaarlijkse kosten | € | 200000 |
| Totale kosten | € | 630000 |
| Lineaire afschrijving over 7 jaar | 66300 | |
| Winst | €/a | 69150 |
| Rendabiliteit (ROI) | a | 6,2 |
| Break-even | €/t | 81,70 |
In der Beispielrechnung wird eine maximale Auslastung der Anlage berücksichtigt, da sich das Pelletieren nur bei einer minimalen Tierzahl rechnet. Wenn Sie also einen kleineren Betrieb haben, kann es ratsam sein, eine solche Investition mit anderen Geflügelhaltern zu tätigen. Eine weitere Möglichkeit ist die Zusammenarbeit mit landwirtschaftlichen Dienstleistern oder lokalen Genossenschaften, die die Gülle für Sie verarbeiten.
Het gebruik van droge kippenmest in de vorm van mestkorrels (pellets) heeft de volgende voordelen:
- Versterking van de circulaire economie;
- Bronnenbesparende landbouw;
- Geen dure kunstmest meer nodig in de landbouw;
- Veelzijdige inzetbaarheid met een grote doseernauwkeurigheid en consistente voedingsstoffenvoorziening.