Als pluimveehouder streef je naar optimale klimaatomstandigheden in de stal en het welzijn van de dieren staat daarbij centraal. Want alleen als de dieren zich goed voelen blijven ze gezond en kunnen ze optimaal presteren. Afhankelijk van de streek en het daar heersende klimaat hebben twee ventilatiesystemen zich in de praktijk bewezen: de tunnel- en de zijventilatie. Beide systemen hebben aanzienlijke voordelen, die onder bepaalde omstandigheden echter ook een nadeel kunnen worden. Daarom werd de zogenaamde CombiTunnel-ventilatie ontwikkeld, die in steeds meer regio’s als het optimale ventilatiesysteem wordt aanbevolen.
Tunnel-, zij- of CombiTunnel-ventilatie in de pluimveestal: wat is wanneer zinvol?
Stalklimaat en buitenklimaat optimaal verenigen
Als pluimveehouder streef je naar optimale klimaatomstandigheden in de stal en het welzijn van de dieren staat daarbij centraal. Want alleen als de dieren zich goed voelen blijven ze gezond en kunnen ze optimaal presteren. Afhankelijk van de streek en het daar heersende klimaat hebben twee ventilatiesystemen zich in de praktijk bewezen: de tunnel- en de zijventilatie. Beide systemen hebben aanzienlijke voordelen, die onder bepaalde omstandigheden echter ook een nadeel kunnen worden. Daarom werd de zogenaamde CombiTunnel-ventilatie ontwikkeld, die in steeds meer regio’s als het optimale ventilatiesysteem wordt aanbevolen.
Hiervoor zijn verschillende koelsystemen beschikbaar, zoals sproeikoeling of Pad Cooling-systemen. Beide koelsystemen koelen de toevoerlucht zodanig dat het windchill-effect weer zo groot mogelijk is. Zo kan hittestress te allen tijde worden vermeden en kunnen de prestaties van de dieren continu worden gewaarborgd. In warme regio’s is tunnelventilatie het systeem van voorkeur in de pluimveehouderij. Hittestress en de daarmee gepaard gaande overmatige waterconsumptie worden vermeden. Dit voorkomt vochtig strooisel en resulteert in drogere mest.
De luchtafvoerelementen zijn het belangrijkste bestanddeel. Ze moeten opgewassen zijn tegen de vrij hoge druk in de stal. Hoe langer de stal is en hoe hoger de luchtsnelheid is, hoe verder de druk toeneemt. Om de benodigde luchtverversing te waarborgen zijn krachtige ventilatoren nodig die een stabiele onderdruk realiseren. Ventilatoren met kegel kunnen hierbij helpen, aangezien deze de druk stabieler houden.
Om voldoende verse lucht in de stal te verspreiden, zijn grote tunnelinlaten nodig aan de andere kant van de stal, in de bovenzijde van de gevel of daar in de buurt. Dat kunnen gordijnen, tunnelkleppen of shutters zijn. De buitenlucht kan zo over een groot oppervlak de stal instromen en verdrijft de muffe stallucht zonder zich ermee te vermengen. De gelijkmatig hoge luchtsnelheid van 2 tot 3 m/s in de stal creëert het gewenste windchill-effect.
Indien gebruik wordt gemaakt van een multiklep, kan de luchtstroom en -richting optimaal worden geregeld. En wanneer ze in het koude seizoen niet meer nodig zijn, kunnen ze lekkagevrij worden gesloten. Een extra isolatie kan daarbij temperatuurverliezen voorkomen.
Het derde belangrijke bestanddeel is het koelsysteem. Naast sproeikoeling, die vaak wordt gebruikt in vleeskuikenstallen, kan een Pad Cooling-systeem, dat werkt op basis van verdampingskoeling, ook efficiënt zijn. Hier is het absoluut noodzakelijk dat de pads niet van cellulose, maar van kunststof zijn! Alleen pads van kunststof kunnen met een hogedrukreiniger worden ontdaan van de minerale aanslag die zich in de loop der tijd door de verdamping van het water heeft opgehoopt. Hierdoor kan de tegendruk ook op de lange termijn laag worden gehouden.
Ze zijn bovendien goed bestand tegen een slechte waterkwaliteit en gaan lang mee. Alleen met kunststof pads kan worden geregeld hoeveel water aan de pads wordt afgegeven, zodat precies de hoeveelheid die nodig is wordt gekoeld. Dat bespaart water en houdt de stal droog.
De tunnelventilatie dient uitsluitend als koelsysteem en mag ook alleen daarvoor worden gebruikt. Het systeem is vooral niet geschikt voor gebruik aan het begin van een ronde met vleeskuikens of jonge hennen. De toevoerlucht die over een groot gedeelte van de stal binnenkomt is dan namelijk nog veel te koud en te nat voor de kleine dieren.
Bovendien zijn de temperatuurverschillen tussen de luchtinvoer en -uitvoer dan nog veel te groot. De dieren krijgen het koud, beginnen rond te lopen en de voerverbruik stijgt omdat ze meer energie nodig hebben. In deze situaties wordt zijventilatie aanbevolen.
Zijventilatie is in onze breedtegraden het meest comfortabele ventilatiesysteem: frisse lucht stroomt gelijktijdig en gelijkmatig over de hele lengte van de stal naar binnen, waarbij de luchtstralen een zo groot mogelijk deel van de stal moeten vullen.
Op deze manier wordt bij een lagere buitentemperatuur de koele en vochtige buitenlucht gemengd met de warme stallucht voordat deze de stal instroomt. Hiermee wordt tegelijkertijd de warmte van de dieren efficiënt gebruikt en verwarmingsenergie bespaard. De waterdamp die door de dieren wordt geproduceerd, wordt beter door de warme lucht opgenomen en volledig afgevoerd via de luchtafvoerventilatoren, die verdeeld over het staldak zijn geïnstalleerd, zonder al te veel luchtverplaatsing in de stal te veroorzaken.
In regio’s met voornamelijk lagere temperaturen is zijventilatie daardoor het aanbevolen ventilatiesysteem voor pluimveehouderijen.
Luchtinlaatventielen vormen de basis van een zijventilatiesysteem. Voor de luchtinlaat in de stal worden hoogwaardige wand- of plafondventielen aanbevolen. Ze moeten heel precies en gelijkmatig kunnen worden geopend en ook luchtdicht sluiten. Daarnaast is een groot regelbereik voordelig, die kan worden bereikt met individueel regelbare multikleppen. Het doel is het creëren van een stabiele luchtcirculatie in de stal, om zo voor alle dieren dezelfde temperatuursomstandigheden te realiseren.
Naast de luchttoevoer is de luchtafvoer het tweede belangrijke aspect. Als een centrale luchtafvoer gewenst of zelfs verplicht is, kan worden gekozen voor tunnelventilatoren in de achtergevel.
Dit is een kostenbesparende oplossing die ook nadelen heeft omdat er verschillen in luchtsnelheid optreden. De luchtsnelheid achterin de stal is lager dan voorin de stal, wat invloed heeft op de gevoelstemperatuur van de individuele dieren.
Daarom wordt naast een gedecentraliseerde luchttoevoer ook een gedecentraliseerde luchtafvoer over de gehele lengte van de stal aanbevolen, met name voor de eerste 2 tot 3 m3/h per dier. Op deze wijze wordt een gelijkmatige luchtsnelheid en dus een zeer gelijkmatige gevoelstemperatuur bereikt.
Op het dak geïnstalleerde luchtuitlaten (schoorstenen) zorgen voor een duidelijke ruimtelijke scheiding van toevoer- en afvoerlucht, wat ook hygiënische voordelen met zich meebrengt. Anderzijds wordt de invloed van de wind hiermee drastisch verminderd. Bij gebruik van schoorstenen met een door een motor aangedreven ventiel is zelfs een temperatuurgeregelde noodopening mogelijk in geval van stroomuitval, zodat de dieren niet in gevaar komen.
Er zijn echter ook situaties waarvoor dit type ventilatie niet het optimale systeem is. Want als de temperaturen buiten aanzienlijk boven de thermische comfortzone van de dieren stijgen, is het koeleffect in de stal niet meer voldoende. De dieren beginnen te hijgen en meer water te drinken, de voeropname daalt en leghennen leggen bijvoorbeeld kleinere en minder eieren.
Het CombiTunnel-ventilatiesysteem is een intelligente combinatie van het tunnelventilatie- en zijventilatiesysteem. Dit systeem is geschikt voor een breed temperatuurbereik. Dit maakt het CombiTunnel-systeem ideaal voor alle klimaatzones en zorgt voor gezonde en vitale dieren die optimaal presteren. Dit biedt de pluimveehouder interessante economische voordelen, zoals een goede voederconversie en een lage sterfte.
Ervan uitgaande dat alle tot nu toe beschreven onderdelen in de stal zijn geïnstalleerd, ontbreekt nog een belangrijk onderdeel: de klimaatcomputer. Zonder een modern regelsysteem zijn zelfs de beste ventilatiesystemen nutteloos.
Hierbij moet ook gebruik worden gemaakt van speciale sensoren, voor een nauwkeurige meting van de belangrijkste parameters, zoals binnen- en buitentemperatuur, luchtvochtigheid binnen en buiten, luchtdruk in de stal, CO2- en het NH3-gehalte van de stallucht. Een moderne klimaatcomputer beschikt over een geïntegreerde PID-regelaar, waarmee de gewenste temperatuur in de stal met een uiterste precisie kan worden gehandhaafd. Bovendien moet via de klimaatcomputer snel en automatisch kunnen worden omgeschakeld van de ene naar de andere ventilatiemodus, volgens de vooraf door de veehouder vastgestelde criteria.
Als bijvoorbeeld droog strooisel of droge mest erg belangrijk is, is het raadzaam om zo lang mogelijk gebruik te maken van de zijventilatiemodus. Via een scherm kan zowel de tunnel- als in zijmodus naar eigen wens worden geconfigureerd. Afhankelijk van de diersoort kunnen de eisen namelijk verschillend zijn.
Tegenwoordig zijn grote (kleuren)touchscreens verkrijgbaar die snel en gedetailleerd alle belangrijke klimaatparameters inzichtelijk maken. Bovendien is de klimaatcomputer ondertussen ook een productiecomputer, waarmee de veehouder ook inzicht krijgt in het voeder- en waterverbruik, en vele andere productiegegevens.
Het gecombineerde ventilatiesysteem is het ideale systeem voor veehouders die streven naar het voorkomen van hittestress en een efficiënt gebruik van de warmte van de dieren. Ook met het oog op de huidige klimaatverandering kan de CombiTunnel het juiste systeem zijn om optimale omstandigheden in de stal te realiseren voor een verbeterd welzijn en gewaarborgde productie.
